Onze maatschappij is vooral vormgegeven door niet-hoogsensitieve mensen. In dit liberale kapitalistische systeem zijn macht en het geld slecht verdeeld en we gaan uit van de maakbaarheid van onze wereld. We zijn vergeten dat lief en leed bij het leven hoort en weten niet meer hoe om te gaan met onze emoties.
We komen volgens Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde, uit een hiërarchisch tijdperk waarin ideologie en religie houvast boden. Dat heeft driekwart eeuw goed gefunctioneerd maar zit nu in de weg. We zitten in een tijdperk van transitie, van verandering van regels, wetten, organisaties, denkbeelden en ideeën, omgangsvormen en gedragingen, die onze samenleving bepalen. Er gaat een machtswisseling plaatsvinden waarin een nieuwe orde van onderop wordt gevormd. We kantelen naar een horizontaal en decentraal gestuurde samenleving. Deze beweging komt tot uiting in allerlei sectoren bijvoorbeeld via het verlies van vertrouwen in de politiek en de onrust binnen de zorg en het onderwijs.
Binnen de geestelijke gezondheidszorg zijn de hoogsentitieve personen (HSP’ers) oververtegenwoordigd. Ze worden echter vaak niet herkend en worden niet alleen behandeld voor een depressie of angststoornis, maar krijgen ook regelmatig ten onrechte een psychiatrische diagnose als AD(H)D of ASS (autistisch spectrum stoornis).
Hoe komen gevoelige mensen in de hulpverlening terecht? Hun aandacht wordt continu naar de omgeving getrokken, waardoor ze hun wensen, gevoelens en behoeften, te weinig ervaren. Ze blijken zichzelf vaak langdurig uit te rekken in een poging om zich aan te passen aan de omgeving. Dat is tegen hun natuur in, met als gevolg dat ze vaak, naast vermoeidheid en stress, ook last kunnen krijgen van perfectionistisch- en please-gedrag en ze gevoelig zijn voor het ontwikkelen van ‘afwijzingsgevoeligheid’. Dat alles werkt stress verhogend en maakt de kans op een burn-out of de behoefte aan hulp groot.
Therapieën slaan echter niet aan als hoogsensitiviteit over het hoofd wordt gezien, waardoor het gevoel en idee dat ‘het aan jezelf ligt’ versterkt wordt. Erkenning en herkenning van de eigenschappen van hoogsensitiviteit is de eerste en grootste helende factor. HSP is geen diagnose. Het is een mooi persoonlijkheidskenmerk, mits je er adequaat mee omgaat. De kerneigenschap is een intensieve en subtiele manier van waarnemen; zowel met de gewone zintuigen als voelend en intuïtief. Een HSP verbindt zich met de waarneming waardoor er veel belang gehecht wordt aan waarden als rechtvaardigheid en mededogen. Ze denken holistisch: ervaren alle verbanden en hebben in één beeld het overzicht van alles wat met alles samenhangt. Daardoor kunnen ze snelle denksprongen maken en tot verrassende, creatieve oplossingen komen.
Steeds meer hoogsensitieve mensen herkennen en omarmen hun sensitiviteit. Inmiddels is er ook wetenschappelijke erkenning waardoor hoogsensitiviteit steeds serieuzer genomen wordt. HSP’ers functioneren in een ongezonde omgeving extra slecht ten opzichte van minder gevoelige mensen. Daar staat tegenover dat ze boven gemiddeld floreren in een omgeving waar ze rust, ruimte en erkenning krijgen. Gevoelige mensen weten al lang dat de systemen vastlopen omdat die zich teveel richten op efficiëntie en snelheid. Ze zijn vaak vastgelopen in het gemis aan menselijkheid en maatwerk.
Zaken als instituties en systemen die de menselijke maat hebben uit het oog hebben verloren en de tijdsdruk die we in onze samenleving, ondanks de feitelijke toename van meer vrijetijd, steeds meer zijn gaan ervaren zijn echter géén individueel probleem. Ze uiten zich wel individueel waarbij de HSP’ers de klokkenluiders zijn: wat voor hen niet goed is, is uiteindelijk voor niemand goed.
En Einstein zei het al: ”Een menselijk wezen is een onderdeel van een geheel, door ons ‘universum’ genoemd. Hij ervaart zichzelf, zijn gedachten en gevoelens echter als iets dat gescheiden is van de rest …… dat is een soort optische waan van zijn bewustzijn. Deze waan is als een gevangenis voor ons, waardoor wij onze persoonlijke wensen en affectie beperken voor een paar personen die het dichtst bij ons staan. Onze taak moet zijn om onszelf te bevrijden van deze gevangenis door de kring van ons mededogen te verbreden en alle levende wezens en de hele natuur in haar schoonheid te omarmen”. We bewegen ons richting zo’n wereld en daarin kunnen HSP’ers niet alleen hun bijdrage leveren maar zelfs floreren. Hun kwaliteiten zijn nu juist van groot belang. Systeemtransities vragen om persoonlijke transformaties. Daarvoor is zelfreflectie nodig om tot bewustwording te komen en zo bij je authenticiteit. Veel hoogsensitieve mensen kennen ‘deze weg’ en kunnen als richtingaanwijzers dienen.